Türkiye: Toplumsal bir krizin ortasında öğrenci protestoları

Ocak ayı başında Türkiye'nin en büyük şehri İstanbul'da bir öğrenci protestoları dalgası patlak verdi. Boğaziçi Üniversitesi öğrencileri, geçtiğimiz dönemde AKP'den (Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın partisi) milletvekili adayı olan, yeni rektör Melih Bulu'yu protesto etti. Bulu, Erdoğan imzalı bir kararnameyle 2 Ocak'ta üniversiteye atandı.

4 Ocak Pazartesi günü yaklaşık 30 ila 40 öğrenciden oluşan bir grup bir araya geldi. Ancak Salı günü Boğaziçi Üniversitesi ve diğer kurum ve üniversitelerden yüzlerce öğrenci “Melih Bulu bizim rektörümüz değil!” ve “Devlet tarafından atanan rektör istemiyoruz!” gibi sloganlar attı. Üniversite kampüsündeki buluşmaları polis tarafından yarıda kesildi. Polisin biber gazı, tazyikli su ve “öldürücü olmayan” mermi kullanmasının ardından arbede çıktı. Polis memurları, kampüse erişimi engelledi, içerideki öğrencileri uzaklaştırdı ve birkaç kişiyi tutukladı. Kampüsü boşalttıktan sonra, kapıları kelepçeyle kilitlediler - ifade özgürlüğüne yönelik saldırının sembolü olarak bir fotoğraf sosyal medyada anında viral oldu. Aynı gün üniversite hocaları, rektör devir teslim töreninde "Öğrencilerimiz derhal serbest bırakılsın" diyerek kasıtlı olarak Bulu'yu protesto ettiler. 

Bu protestolar, Türk devlet aygıtının hızlı ama tipik, baskıcı bir tepkisine yol açtı. Öğrencileri itaat etmeye zorlamayı ve protestoların yayılmasını önlemeyi denediler. Ertesi gece polis (özel birimler dahil) sözde katılımcıların evlerine baskınlar düzenledi. Yalnızca Salı gecesi / Çarşamba sabahı 36 kişiyi tutukladılar; bir durumda binanın duvarlarını kırdılar.

İstanbul valisi, alay edercesine salgını sebep göstererek Beşiktaş ve Sarıyer'deki (üniversite çevresi) tüm gösterileri yasakladı. Buna ek olarak, Çarşamba günü planlanan bir gösteriye erişimi engellemek için üniversite kampüsü büyük ölçüde çitle çevrildi. Medya, öğrencilere "terörist" veya Boğaziçi Üniversitesi'nin yüksek prestijine atıfta bulunarak "şımarık ayrıcalıklı çocuklar" adını verdi. Öğrenciler, yasağa son derece kısa süreli bir yer değişikliği ile tepki gösterdiler. Avrupa yakasındaki Beşiktaş'ta yaklaşık 1000 kişi ile yürüyüş yaptıktan sonra Boğaz'ın Asya yakasında bir mitinge katıldılar. Aynı zamanda birkaç yüz kişi yasağa rağmen üniversite kampüsünde buluştu. O zamandan beri başka küçük protestolar ve başkent Ankara dahil diğer şehirlerde dayanışma gösterileri ve mitingler düzenlendi. Aynı şekilde Cuma günü kampüste birkaç yüz öğrenci de protesto etti. 

Hoşnutsuzluk, mutlaka Bulu'nun kendisine değil, her şeyden önce temsil ettiği şeye yönelik. Öğrenciler, üniversite binasının ablukası sırasında Metallica'nın "Master of Puppets" şarkısını, özellikle de yeni rektöre yönelik alayla “obey your master” (ustanıza itaat edin) mısrasını yüksek sesle söylediklerinde, sadece büyük bir kararlılık değil, aynı zamanda bir mizah duygusu gösterdiler. Bulu daha önce sempatik görünmek için beceriksiz bir girişimde bulunarak kendisini bir metal hayranı olarak tanımlamıştı. 

Erdoğan'ın baskısı ve Türk kapitalizminin krizi

Efendinin kim olduğu açıktır. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan yıllardır üniversiteleri, okulları, güvenlik aygıtını, medyayı ve hatta kendi iktidar partisini "eleştirel" insanlardan sistematik olarak temizledi ve onların yerine sadık "kucak köpekleri" getirdi. Kendisine ve rejimine kişisel bağlılık yönünde "kabul edilebilir" olanın sınırlarını daha da zorladı.

Protestolar sadece Erdoğan'ın bu yönde bir adım daha attığını gösteriyor. Boğaziçi Üniversitesi öğretim görevlilerine göre, 1980 askeri darbesinden bu yana ilk kez bir üniversite rektörü üniversitenin kendisi tarafından seçilerek değil, cumhurbaşkanı tarafından atanmıştır. Bunun için yetki, sonrasında on binlerce kişinin tutuklandığı 2016'daki darbe girişiminin ardından Erdoğan'a verildi. Bu güç, nihayet 2018'de başkanın otoritesi muazzam bir şekilde onaylandığı zaman pekişti. Erdoğan'ın bu son hamlesi, iktidarın elinde tam olarak yoğunlaşmasına doğru atılmış bir adım daha.

Ancak yaygın inanışın aksine, Erdoğan'ın kişisel hırsları bu sürecin arkasındaki ana itici güçler değil. Kişiliği (dağınık, olaylara çoğunlukla rastgele tepkiler verir, ancak her zaman eylemlerinde kararlı olmaya çalışır) şüphesiz olayların meydana gelişinde ve kararların alınmasında rol oynar. Fakat sonuçta bu sebep değil, sadece Türk kapitalizminin içinde bulunduğu durumun göstergesidir. 

2000'lerdeki uzun ekonomik patlamadan sonra, Türkiye son yıllarda artık sadece krizden krize koşuyor. Kitlelerin yaşam standardı, özellikle pandeminin tetiklediği krizden bu yana, düştükçe düşüyor. İşsizlik özellikle gençler arasında artıyor. Enflasyon yükselişte ve yakın zamanda yüzde 15'e ulaşması bekleniyor. Resmi oran elbette çok daha düşük. 2020'nin başında asgari ücretle 2.324 somun ekmek satın alınabiliyordu. Yıl sonunda bu sayı 1550'ye düştü. Ücretler son yıllarda çarpıcı bir şekilde düştü ve milyonlar yoksulluğun eşiğine geldi. Kasım 2019'dan bu yana geçen 12 ayda, çiğ et satışları %30 düşerken, ucuz bir temel gıda maddesi olarak makarna %25 arttı. Ayrıca hanelerin %38'i gıda ihtiyaçlarını karşılayamamaktadır. 

Ve ekonomi cari dönemde hafif toparlanma belirtileri gösterdiği halde, çok yüksek faiz oranları ve kurumsal ve kişisel borçlarda %40'lık bir artış, gelecekte felaket boyutlarında bir borç krizine işaret ediyor.

Bu, Erdoğan'ın AKP'sinin geleneksel tabanının, en son bir buçuk yıl önceki belediye seçimleri olmak üzere, seçim üstüne seçimin gösterdiği gibi, giderek daha fazla partiden uzaklaştığı bir duruma yol açıyor. Toplum bir bütün olarak gittikçe, her an açık sınıf mücadelesine girmeye hazır bir volkana benziyor. Erdoğan, bu durumda iktidarda kalma çabasıyla giderek daha fazla diplomatik ve askeri maceralara (AB ve ABD ile diplomatik çatışmalar, Yunanistan ile çıngıraklı dövüş, Suriye ve Libya'daki savaşlar, Ermenistan-Azerbaycan çatışmasına müdahale vb gibi) güveniyor. Doğrudan devlet baskısına ek olarak, giderek artan Türk milliyetçisi ve dini-muhafazakar gündemiyle Türkiye'deki dini ve milliyetçi çizgilerdeki bölünmeyi güçlendiriyor. Ancak tüm bunlar sonuçta yalnızca toplumdaki çelişkileri geciktirecektir.

Tarihten öğrenelim ve geleceği fethedelim!

Dolayısıyla, Bulu’nun rektör olarak görevlendirilmesinin bir tepkiye yol açması tesadüf değildir. Türk toplumu devrimci bir kitle hareketi için olgunlaşmıştır. Gençlerin ortaya koyduğu şey, Türk toplumuna derinlemesine kök salmış genel hoşnutsuzluğun bir işaretidir. Bu olaylar, gelecekte büyük toplumsal patlamaları öngörüyor ve Erdoğan endişelenmekte sonuna kadar haklı. 

Bunun örnekleri var. 1960'larda, öğrencilerin devrimci aktivizm dalgası, ülkeyi devrimin eşiğine götüren ve ancak 1980 askeri darbesiyle sona eren acı bir sınıf mücadelesi döneminin ilk işaretiydi. İşçilerin ve gençlik örgütlerinin kusurlu politikaları ve yöntemleri olmasaydı, Türkiye'de kapitalizm uzun zaman önce yıkılmış olurdu. 

Ancak bu mücadele izole değil: 1960'lar ve 1970'lerdekine benzer bir süreç daha başlıyor. Bu, Türkiye kapitalizminin sıkıştığı çıkmazın bir belirtisidir. Bir noktada işçi sınıfı mücadelelere girecek ve toplumu temellerinden sarsacaktır. Bugün devrimci öğrencilerin görevi, hem teoride hem de pratikte buna dikkatle hazırlanmaktır. Gelecekte kazanabilmek için geçmiş mücadelelerden ilham almalı ve hatalarından öğrenmelidirler: Erdoğan'ın rejimi ve Türkiye'de kapitalizm, gençlik ve işçi sınıfı, mücadelelerinde birleşir birleşmez bitmiş olacaktır.

Tıpkı 1960'larda ve 1970'lerde olduğu gibi bugün de eksik olan şey, Marx, Engels, Lenin ve Troçki'nin fikirlerine sıkı sıkıya bağlı olan devrimci bir liderliktir - "moda" küçük burjuva ve burjuva fikirlerin üniversitelerdeki baskılarına taviz vermeyen bir liderlik. Bu aynı zamanda, hareket içindeki, geçmişte yenilgiyle sonuçlanan oportünizm ve sol radikalizmin iki tuzağına karşı savaşmak anlamına gelir. Bu, sosyal mücadelelere yeniden girer girmez işçi sınıfının yeniden silahlanmasına hazırlanmanın en iyi yoludur. Marksizmin fikirleriyle donanmış güçlü Türk işçi sınıfı durdurulamaz.