Trump maakt een einde aan de liberale wereldorde

Een enkel telefoontje vorige week [woensdag 12 februari - vert.] markeerde de dood van de zogenaamde westerse alliantie en de ineenstorting van het stelsel van internationale betrekkingen dat sinds de Tweede Wereldoorlog dominant was. Dat telefoontje vond, natuurlijk, plaats tussen Trump en Poetin.

[Source]

Dit was niet zomaar een formele opening van een dialoog. Het was, volgens beide partijen, een uiterst hartelijk belletje. Anderhalf uur lang bespraken de twee op warme wijze de gemeenschappelijke geschiedenis van samenwerking tussen hun landen, teruggaand naar de Tweede Wereldoorlog, en hun wederzijdse wens niet alleen om naar vrede te gaan, maar naar normalisatie van economische en politieke relaties.

Trumps telefoontje werd gevolgd door een ander, veel korter telefoontje, waarin Zelensky 'geïnformeerd' werd over de feiten: dat de VS onderhandelingen zouden openen om de oorlog in Oekraïne te beëindigen... en dat noch de Europeanen noch de Oekraïners aanwezig zouden zijn. Het is niet duidelijk hoe hartelijk dat telefoontje was.

Alleen al door deze handelingen heeft Trump in één klap de leugen blootgelegd dat deze oorlog iets anders was dan een proxy-oorlog tussen het Westen en Rusland. Als de oorlog in Oekraïne, zoals de liberalen constant herhalen, een puur defensieve oorlog is van een klein land dat zich verzet tegen een grote agressor, en geen oorlog tussen proxy’s, hoe kan men dan uitleggen dat het einde ervan zal worden onderhandeld zonder zelfs maar de aanwezigheid van een van de strijdende partijen?

Zelensky kreeg tenminste een telefoontje. De heersende klassen van Europa daarentegen lijken volledig verrast te zijn. Slechts enkele weken eerder was de speciale Amerikaanse gezant voor Oekraïne, Keith Kellogg, heen en weer aan het rennen tussen Kyiv en Europese hoofdsteden, luisterend naar topdiplomaten en premiers, knikkend terwijl hij hun suggesties overwoog en strengere sancties tegen Rusland beloofde.

Nu is het duidelijk… de Europeanen zijn al die tijd voor de gek gehouden! Trump had geen dergelijke bedoelingen, en als de gesprekken van Kellogg überhaupt een doel dienden, was het om Trump ervan te overtuigen dat de plaats voor de Europeanen zo ver mogelijk van de onderhandelingstafel moet zijn.

Na hun vriendschappelijke uitwisseling zetten Trump en Poetin onmiddellijk de bal aan het rollen wat betreft de onderhandelingen. Terwijl Kellogg door Europa aan het rennen was, was een andere Trump-gezant, Steve Witkoff, in het geheim in Moskou om het vriendelijke gebaar van een gevangenenruil te onderhandelen! Nadat dit was aangekondigd, schetste de Amerikaanse minister van Defensie, Pete Hegseth, publiekelijk de onderhandelingspositie van de VS. Dit is waar het uit bestaat:

• Oekraïne zal territoriale concessies moeten doen, en het 'onrealistische doel' van een terugkeer naar de grenzen van vóór 2014 zal moeten worden opgegeven.
• Toekomstige 'veiligheidsgaranties' voor Oekraïne zullen geen Amerikaanse troepen op de grond omvatten. In plaats daarvan zouden Europese troepen moeten ingrijpen, maar zonder de bescherming van Artikel 5 van de NAVO.
• Een toekomstige vredesmacht zal ook niet-NAVO-troepen bevatten – wat in de praktijk betekent dat door Rusland gesteunde troepen in Oekraïne worden gestationeerd.
• Er is geen sprake van verdere oostelijke uitbreiding van de NAVO naar Oekraïne.

Dit is slechts het Amerikaanse startpunt in de onderhandelingen, en Trump heeft nu al alle belangrijkste oorlogsdoelen van Rusland toegegeven: zijn territoriale ambities en, nog belangrijker, een einde aan de oostelijke uitbreiding van de NAVO.

Dit is een oorlog waar Trump simpelweg geen interesse in heeft, een oorlog waarin het Westen een volkomen vernederende nederlaag heeft geleden. De Oekraïners zijn nu verslagen. Hun leger kampt met een tekort aan troepen en is gedemoraliseerd. Nieuwe gemechaniseerde brigades zijn één voor één uiteengevallen zodra ze het slagveld betreden. De situatie is zo nijpend dat ervaren piloten naar het front worden gestuurd om als infanteristen te vechten. Rusland trekt de strop steeds strakker aan.

Maar dit is meer dan alleen een nederlaag voor het Westen in Oekraïne. Dit betekent het einde van ‘het Westen’ als geopolitiek machtsblok. Trump heeft laten blijken dat hij zich niet druk maakt over Russische invloed in Oost-Europa of over het lot van het Europese continent als geheel. Het gehele doel van de NAVO als militaire alliantie is echter juist om Russische invloed in Europa te beperken.

Met de terugtrekking van de VS houdt de NAVO op te functioneren – ook al blijft de façade overeind.

Dit was niet hoe het had moeten eindigen

Er had geen groter contrast kunnen zijn tussen hoe deze oorlog daadwerkelijk eindigt en hoe liberalen ooit droomden dat hij zou eindigen. De oorlog had moeten resulteren in een verlamd Rusland, misschien zelfs de val van Poetin en het uiteenvallen van de Russische Federatie. Maar in plaats daarvan zien we iets anders: de eindfase van deze oorlog is de eindfase geworden van een westerse wereldorde die sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog bestond.

Het doek is gevallen voor een lange relatie tussen de VS en Europa, waarin de VS haar Europese bondgenoten politiek, economisch en cultureel ondersteunde als onderdeel van een liberale ‘op regels gebaseerde orde’, waarmee het Amerikaanse imperialisme zichzelf aan de wereld oplegde.

Trump had niet duidelijker kunnen zijn over zijn politiek: America First. De Amerikaanse belangen in Europa zijn te klein in vergelijking met andere delen van de wereld, en toch zijn de Amerikanen hier, terwijl de federale schuld op een historisch hoogtepunt staat, het Europese gezondheidszorg- en uitkeringsstelsel aan het subsidiëren door hen te laten meeliften op de militaire macht van de VS onder de NAVO-paraplu – en waarvoor? Dit is Trumps denkwijze. De Europese industrie en militaire ‘veiligheid’ kunnen hem niets schelen. Sterker nog, het is veel gunstiger om een deal met Poetin te sluiten om de gas- en olieproductie op te schroeven, opdat de energieprijzen dalen en Trump zijn beloften om de inflatie te verlagen kan nakomen.

Hiermee heeft Trump niet alleen de trans-Atlantische alliantie verscheurd die Europa al 80 jaar overeind hield, maar hij werkt in feite samen met Poetin tegen Europa!

De Europeanen raken collectief in paniek – en dat is begrijpelijk. Na het schokkende nieuws over het telefoongesprek tussen Trump en Poetin hoopten ze weer wat invloed terug te winnen en zich een plek aan de onderhandelingstafel te verwerven, door op de Veiligheidsconferentie van München vorige week te schermen met ‘gedeelde Amerikaans-Europese waarden’.

Als antwoord daarop gaf Trumps vicepresident JD Vance hun meer dan waar ze op gerekend hadden: hij verklaarde feitelijk de oorlog aan het volledige liberale establishment van Europa.

“De grootste bedreiging voor Europa is niet Rusland, het is niet China, het is de dreiging van binnenuit,” zei Vance. Hij had net zo goed naar zijn publiek kunnen wijzen en zeggen: “jullie zijn de bedreiging!”

Hoewel zijn toespraak gehuld was in de retoriek van de cultuurstrijd, was de boodschap glashelder: de trans-Atlantische alliantie is voorbij, en er zal geen mogelijkheid zijn om deze in stand te houden onder het mom van ‘gedeelde waarden’. Hij hekelde de hypocrisie van de zogenaamde ‘democratische waarden’ van de Europese Unie. Er klonk zelfs een vleugje spot in zijn aanval op de Europese Commissie vanwege het terugdraaien van verkiezingsuitslagen in Roemenië: “als je democratie vernietigd kan worden met een paar honderdduizend dollar aan digitale advertenties uit het buitenland,” sneerde hij, “dan was die niet erg sterk om mee te beginnen.”

De hele toespraak droop van minachting, vooral naar de Duitsers, waarbij Vance duidelijk maakte dat de Trump-regering Alternative für Deutschland steunt bij de verkiezingen. In plaats van dat de conferentie eindigde in een vertoon van Europese politieke kracht, eindigde deze met een voorzitter die in tranen uitbarstte!

Europa probeert kracht te tonen

De onderhandelingen zijn inmiddels begonnen in Riyad. Op de eerste dag kwamen de Russen en Amerikanen overeen om “irritaties” in hun bilaterale betrekkingen te bespreken… wat een weinig beleefde manier is om te verwijzen naar Zelensky, Starmer, Macron en de rest van het gezelschap, die de onderhandelingen net als de rest van ons via de pers moeten volgen.

De Oekraïners en Europeanen hebben zich ongetwijfeld als een hinderlijke factor opgeworpen – veel anders konden ze ook niet doen! Zelensky probeerde, met weinig succes, zich toegang tot de besprekingen te forceren. Toen dat mislukte, nam hij zijn toevlucht tot de media, sprekend vanuit Turkije.

Trump antwoordde hem resoluut en zei dat Zelensky allerminst verbaasd zou moeten zijn dat hij niet was uitgenodigd voor de onderhandelingen, aangezien hij jaren vóór 2022 de tijd had om met de Russen te onderhandelen – en dat niet deed! Als hij Oekraïne een legitieme stem wilde geven, die namens het land kon spreken, raadde Trump hem aan om te beginnen met het uitschrijven van verkiezingen, die al sinds het begin van de oorlog zijn opgeschort.

Ondertussen, in een poging om toch gehoord te worden door de Amerikanen en Russen, riep Macron een spoedconferentie bijeen van Europese leiders in het Élysée. Maar let wel, niet álle Europese leiders werden uitgenodigd – alleen degenen die waarschijnlijk een gezamenlijke positie zouden innemen. Zo werd bijvoorbeeld Orbán uit Hongarije of Fico uit Slowakije niet uitgenodigd.

En hoe verliep dit vertoon van ‘eenheid’? Op een ronduit kluchtige manier. Het onthulde de volledige fragmentatie en onmacht van het Europese continent.

De Amerikanen hadden de Europeanen gevraagd om als vredestroepen op te treden en de nieuwe grenzen van Oekraïne te bewaken, maar zelfs hierover konden de Europeanen geen overeenstemming bereiken. Meloni (Italië) kwam te laat opdagen. Scholz (Duitsland) uitte zijn irritatie over het feit dat dit onderwerp überhaupt werd besproken… en vertrok vroegtijdig. Zelfs de oorlogszuchtige Polen gaven aan geen vredestroepen te willen sturen.

Alleen Macron en Starmer waren naïef genoeg om hun bereidheid te uiten om troepen te sturen. Maar dit was niet meer dan loze praat, aangezien Starmer zijn belofte afhankelijk maakte van het sturen van Amerikaanse troepen als ‘achtervang’ – iets wat Trump al had uitgesloten.

De Britse krijgsmacht verkeert in zo’n erbarmelijke staat dat het twijfelachtig is of Starmer überhaupt troepen zou kunnen sturen, zelfs als hij dat zou willen. Gepensioneerde Britse generaals hebben erop gewezen dat een dergelijke operatie minstens 30.000 Britse troepen zou vereisen, maar aangezien het Britse leger slechts 70.000 personeelsleden telt, waarvan velen kantoorfuncties bekleden, zou dat betekenen dat bijna het hele Britse leger in Oekraïne gestationeerd zou moeten worden!

Lavrov heeft duidelijk gemaakt dat hij na de oorlog geen Europese troepen in Oekraïne zal accepteren – en aangezien de Europeanen het onderling niet eens kunnen worden over deze kwestie, hebben ze het de Amerikanen wel heel gemakkelijk gemaakt om hiermee akkoord te gaan.

De Europeanen waren het er natuurlijk allemaal over eens dat ze hun defensie-uitgaven zullen verhogen, iets waar Trump al lang op aandringt. Maar zelfs dit valt uit elkaar. Macron pleit voor gezamenlijke Europese schulden om de herbewapening te financieren, maar de Duitse heersende klasse weigert hiervoor te betalen.

Ondertussen rijst de vraag: waar moeten de wapens vandaan komen? Het is nu duidelijk dat de Europeanen er niet langer op kunnen rekenen dat hun belangen overeenkomen met die van de VS. De enige oplossing zou zijn om een autonome defensie-industrie op te bouwen, onafhankelijk van Amerikaanse standaarden, software en technische ondersteuning. Dat is Macrons voorstel, maar andere Europese landen zijn minder enthousiast. Trump heeft al duidelijk gemaakt dat dit geen optie is: als de Europeanen verstandig zijn, zullen ze Amerikaanse wapens kopen – en dat in enorme hoeveelheden – waardoor ze altijd afhankelijk zullen blijven van de Amerikaanse defensie-industrie.

Game Over voor Europa

Wat betekent dit allemaal? De duizelingwekkende snelheid waarmee de gebeurtenissen van de afgelopen weken de wereld hertekenen, is het resultaat van processen die al tientallen jaren aan de gang zijn.

Het kapitalistische systeem strompelt sinds de crisis van 2008 van crisis naar crisis, toen de staat moest ingrijpen om een volledige ineenstorting na de financiële crisis te voorkomen. Enorme, onhoudbare schulden zijn opgebouwd. Nieuwe crises, zoals de covid-19-pandemie, hebben deze last verder vergroot. De dag waarop deze schulden moesten worden afbetaald, werd telkens uitgesteld, alsof dat oneindig kon doorgaan.

Ondertussen heeft het Amerikaanse imperialisme geleidelijk terrein verloren en een langdurig proces van relatieve achteruitgang gezien, terwijl nieuwe rivalen zoals Rusland en China opkomen en de Amerikaanse hegemonie uitdaagden.

Deze processen kunnen lange tijd voortduren zonder zichtbare fundamentele veranderingen. Door praktische gebeurtenissen worden deze wel zichtbaar, er is dan een keerpunt bereikt. We maken op dit moment een dergelijk diepgaand historisch keerpunt mee.

Trump heeft het gevestigde beleid van het Amerikaanse imperialisme volledig omvergeworpen – een beleid dat jarenlang een zweem van illusie had. De liberale ‘op regels gebaseerde orde’ – het systeem waarmee de VS probeerde tegelijkertijd zijn wil aan de hele wereld op te leggen – is volkomen onhoudbaar geworden.

Trump staat voor bezuinigingen en isolationisme. Daarmee komt ook de terugtrekking van steun voor het Europese kapitalisme, dat inmiddels een voetnoot is geworden in de belangen van het Amerikaanse kapitaal. De veiligheid, economie, politiek en zelfs de cultuur van Europa draaiden de afgelopen 80 jaar om Amerikaanse steun. Dat is nu voorbij. De VS hebben grotere belangen elders dan in Europa. Zonder die steun, zoals we eerder uitlegden, is het Europese continent kwetsbaarder geworden.

Hoewel de NAVO nog niet dood is, is het nu slechts een lege huls. Daarom zijn de Europeanen van plan om nog meer schulden te maken om een wanhopige herbewapening te financieren, in een poging een uitweg te vinden. Maar de afgelopen dagen hebben blootgelegd wat het Europese kapitalisme fundamenteel verlamt: een lappendeken van kleine economieën, mondiaal niet concurrerend, zonder invloed, en met uiteenlopende nationale belangen die zonder externe Amerikaanse steun snel uiteenlopen. Deze kleine naties zullen in verschillende richtingen worden getrokken naarmate de ontwikkelingen voortschrijden.

In het verleden grepen de EU, de ECB en andere instellingen in om failliete landen te redden en de EU bijeen te houden. We zagen dit tijdens de eurozone-schuldencrisis en recenter met het herstelprogramma na de covid-19-pandemie. Enorme sommen geld werden bijvoorbeeld in Italië gepompt om het binnen de EU te houden, aangezien Italië een van de meest instabiele leden was, terwijl de rechts-populistische Broeders van Italië aan de macht kwamen.

Maar kunnen ze dat opnieuw doen? Er groeit binnen de Europese heersende klasse het gevoel dat ze eerst zichzelf moeten redden, desnoods ten koste van de rest van het continent. We zien dat “Duitsland Eerst”, “Frankrijk Eerst” en soortgelijke nationalistische tendensen terrein winnen. De komende jaren zouden zelfs het volledige uiteenvallen van de Europese Unie kunnen betekenen.

Terwijl Trump spreekt over het opheffen van sancties tegen Rusland, heeft hij zijn dreiging van heffingen tegen Europa niet laten vallen. Zonder de Amerikanen is Rusland nu de grote militaire macht aan de rand van Europa, en ook zij zullen daar een prijs voor vragen. Deze kleine landen zullen een voor een worden opgeslokt door de grote machten: de VS, China en Rusland.

Europa is het continent waar het kapitalisme werd geboren. Nu, midden in de doodsstrijd van het kapitalisme, bevindt Europa zich in het oog van de storm, opgeslokt door crisis na crisis, zonder een toekomst onder dit systeem.

Dit alles heeft enorme sociale gevolgen voor het continent. Europa zit vast in een schuldencrisis, nog voordat de extra militaire uitgaven erbij komen. De heersende klasse weet wat er moet gebeuren: ze moeten de arbeidersklasse keihard aanvallen. Macron is echter praktisch uitgerangeerd, Reform UK staat hoog in de peilingen in Groot-Brittannië en de AfD lijkt op weg om de tweede partij van Duitsland te worden. Hetzelfde patroon zien we in veel andere landen.

De opkomst van deze partijen is geen simpel symptoom van een ‘rechtse verschuiving’ in de samenleving. Het is een uiting van de enorme woede die zich opbouwt tegen de gehele heersende klasse en het establishment. Het ontbreken van een links alternatief – of beter gezegd, het verraad van links, dat zich sinds 2008 heeft verbonden met de liberalen – heeft dit mogelijk gemaakt. Maar dit zal de voedingsbodem leggen voor nieuwe, nog scherpere verschuivingen naar links in heel Europa, en voor revolutionaire uitbarstingen die de fundamenten van het kapitalisme zullen doen wankelen – fundamenten die op dit moment al barsten en splijten.