Παραίτηση Τζόνσον στη Βρετανία: αίτια και συνέπειες

Μήνες αρνητικών ειδήσεων και σκανδάλων, πυροδότησαν εντεινόμενες αντιδράσεις στο κόμμα του Μπόρις Τζόνσον, με τον ίδιο τελικά να «αυτοκτονεί» πολιτικά. Όμως η αποχώρηση του προέδρου των Συντηρητικών από την ηγεσία του κόμματος δεν θα λύσει κανένα πρόβλημα για την άρχουσα τάξη. Αντίθετα, προβλέπονται ταραχώδεις εξελίξεις για το μέλλον της Βρετανίας.

[Source]

Ο Χάρολντ Γουίλσον, πρώην πρωθυπουργός των Εργατικών, επισήμανε κάποτε ότι μια εβδομάδα είναι πολύς χρόνος στην πολιτική. Δεδομένου του ρυθμού με τον οποίο τρέχουν αυτή τη στιγμή τα γεγονότα στη Βρετανία, φαίνεται πως σημαντικότατες πολιτικές εξελίξεις μπορούν να συμβούν μέσα σε λίγες μόνο ώρες πλέον.

Ο Μαρξ κάνοντας μια παρόμοια παρατήρηση είχε υποστηρίξει ότι υπάρχουν περίοδοι ηρεμίας κατά τις οποίες δεκαετίες μπορεί να περάσουν σαν να πέρασαν κάποιες μέρες μόνο. Αντίθετα υπάρχουν και περίοδοι τόσο ραγδαίων ανακατατάξεων όπου η εμπειρία δεκαετιών μπορεί να συμπυκνωθεί στις εξελίξεις μερικών μόνο ημερών.

Η Βρετανία, που πριν από λίγο καιρό θεωρούνταν μια από τις πιο σταθερές καπιταλιστικές χώρες, βρίσκεται τώρα ξεκάθαρα σε περίοδο ραγδαίων αλλαγών. Έχουμε εισέλθει σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται από απότομες εξελίξεις και αλλαγές.

Το τελευταίο διάστημα, από τα δημοψηφίσματα για την ανεξαρτησία της Σκωτίας και το Μπρέξιτ, μέχρι την άνοδο του κινήματος του Κόρμπιν και το ατελείωτο χάος στο Κόμμα των Συντηρητικών, το πολιτικό τοπίο της χώρας έχει κλονιστεί και μοιάζει να ταρακουνιέται από συνεχείς σεισμικές δονήσεις.

Η παραίτηση του Μπόρις Τζόνσον, ωστόσο, όχι μόνο δε θα δώσει τέλος σε αυτή την αστάθεια και αναταραχή, αλλά πρόκειται να την εντείνει ακόμα περισσότερο. Ένα νέο κεφάλαιο ανοίγει στην κρίση του βρετανικού καπιταλισμού.

Η κατάρρευση των Συντηρητικών

Τους τελευταίους μήνες, μετά από έναν χείμαρρο βρώμικων υποθέσεων και σκανδάλων – από την υπόθεση Πάτερσον μέχρι την ιστορία του πάρτιγκεϊτ – το φράγμα άρχισε τελικά να σπάει την περασμένη Τρίτη.

Η παραίτηση δύο επιφανών μελών του υπουργικού συμβουλίου – του πρώην υπουργού Οικονομικών Ρίσι Σούνακ και του υπουργού Υγείας Σαχίντ Τζάβιντ αντίστοιχα – προκάλεσε μια χιονοστιβάδα αποχωρήσεων από προβεβλημένα κυβερνητικά πρόσωπα που έχει οδηγήσει το κόμμα των Συντηρητικών σε κατάρρευση.

Υπουργοί παραιτήθηκαν με ταχύτητα ρεκόρ. Για παράδειγμα, μόνο δύο ημέρες αφότου διορίστηκαν ως γραμματέας Παιδείας και υπουργός Oικονομικών οι βουλευτές Μισέλ Ντόνελαν και Ναντίμ Ζαχάουι αντίστοιχα, παραιτήθηκαν και κάλεσαν τον πρωθυπουργό να παραιτηθεί.

Μέχρι χθες το απόγευμα, ακόμη και πιστά στoν πρωθυπουργό στελέχη, όπως η υπουργός Εσωτερικών Πρίτι Πατέλ, άσκησαν πίεση στον Τζόνσον να παραιτηθεί. Επιπλέον, το επιφανές μέλος των Συντηρητικών Μάικλ Γκόουβ τέθηκε σε διαθεσιμότητα  από τον πρωθυπουργό εξαιτίας της ανυπακοής του.

Πλοίο που βουλιάζει

Ο καταλύτης αυτής της μαζικής εξέγερσης ήταν η υπόθεση Πίντσερ, μετά την αποκάλυψη ότι ο Τζόνσον είχε προσποιηθεί πως αγνοούσε λεπτομέρειες σχετικά με το χονδροειδές παράπτωμα ενός από τα κοινοβουλευτικά του στελέχη.

Στην πραγματικότητα, ωστόσο, είναι ξεκάθαρο ότι οι βουλευτές αναζητούσαν απλώς μια δικαιολογία – ένα casus belli (αιτία πολέμου) – για να εξαπολύσουν ένα είδος πραξικοπήματος, μετά την ταπεινωτική ήττα του κόμματος στις ενδιάμεσες εκλογές του Τίβερτον και του Γουέικφιλντ και αφότου απέτυχαν στη συνέχεια να εκδιώξουν τον Τζόνσον με ψήφο εμπιστοσύνης τον περασμένο μήνα.

Πάντως, αγνοώντας την πραγματικότητα, ο Τζόνσον φαινόταν αποφασισμένος να μείνει στην εξουσία παρά τα όσα έβλεπαν το φως της δημοσιότητας. Τη στιγμή που το υπουργικό του συμβούλιο τον εγκατέλειπε όπως οι αρουραίοι το πλοίο που βυθίζεται, ο Μπόρις διατεινόταν ότι θα συνεχίσει να δίνει τη μάχη του.

Το επόμενο πρωί όμως ο ατιμασμένος πρωθυπουργός παραδέχτηκε τελικά την ήττα του. Προτείνει βέβαια να παραμείνει ως «υπηρεσιακός» πρωθυπουργός μέχρι το φθινόπωρο όπου θα εκλεγεί νέος ηγέτης των Συντηρητικών.

Οι βουλευτές του όμως απαιτούν πιο άμεση μετάβαση εξουσίας, σε μια ένδειξη του πόσο αναξιόπιστες θεωρούν τις υποσχέσεις του και πόσο φοβούνται τη ζημιά που μπορεί να συνεχίσει να προκαλεί η ηλιθιότητα του αρχηγού τους.

Σε κάθε περίπτωση, με τους Συντηρητικούς βουλευτές να μποϊκοτάρουν το υπουργικό συμβούλιο του Τζόνσον και να αρνούνται να αναλάβουν υπουργικές θέσεις για να μην λερωθούν και αμαυρωθούν από τη σύνδεση μαζί του, η κυβέρνηση ουσιαστικά παραλύει.

Εκκωφαντική χορωδία τζινγκοϊσμού, ελευθερισμού και ρατσισμού

Ο ανταγωνισμός για τη διαδοχή του Μπόρις ξεκίνησε. Ορισμένοι διεκδικητές, όπως η γενική εισαγγελέας Σουέλα Μπρέβερμαν, έχουν ήδη ξεκινήσει την κούρσα. Και ένας μακρύς κατάλογος άλλων προσωπικοτήτων με ισχυρό προφίλ ακολουθεί επίσης.

Μεταξύ των πιθανών υποψηφίων για την ηγεσία είναι η υπουργός Εξωτερικών Λιζ Τρας, ο νεοδιορισθείς υπουργός Οικονομικών Ναχίμ Ζαχάουι και ο υπουργός Άμυνας Μπεν Γουάλας. Οι Σούνακ και Τζάβιντ φημολογείται επίσης ότι διεκδικούν τη θέση, όπως είναι πιθανό να κάνουν και η Πένυ Μόρνταντ και ο Τομ Τούγκενχατ.

Όλοι αυτοί οι τσαρλατάνοι αντιδραστικοί θα προσπαθήσουν να σχηματίσουν έναν πολιτικό κύκλο. Θα παρουσιάσουν τους εαυτούς τους ως την ασφαλή επιλογή που θα προσφέρει ένα διάλειμμα από το χάος της περιόδου του Μπόρις και θα απευθυνθούν στις ανήσυχες γραμμές των Συντηρητικών – σε εκείνους που τελικά θα αποφασίσουν ποιος θα ηγηθεί του κόμματός τους.

Με αυτόν τον τρόπο, αυτή η συμμορία των εκφυλισμένων ηγετών θα προσπαθήσει να αποδείξει το πόσο σκληρή είναι έχοντας θέσεις ενάντια στα συνδικάτα, κατά των Βρυξελλών, εναντίον της Σκωτίας, κατά του Πούτιν, ενάντια στις ομάδες αφύπνισης για τα ανθρώπινα δικαιώματα και την προστασία του περιβάλλοντος και κατά των προσφύγων και μεταναστών.

Οι λεγόμενες «μετριοπαθείς» φωνές, με τη σειρά τους, θα πνιγούν από μια εκκωφαντική χορωδία τζινγκοϊσμού, ελευθερισμού και ρατσισμού. Εν τω μεταξύ, όσοι από το κατεστημένο ελπίζουν σε μια επιστροφή στην «κανονικότητα», θα συνειδητοποιήσουν σύντομα ότι το κόμμα των Συντηρητικών παρουσιάζει μια νέα κανονικότητα – αυτή στην οποία οι «λογικοί» άνθρωποι έχουν κλειδωθεί στον Πύργο του Λονδίνου, ενώ κλόουν, απατεώνες και τσαρλατάνοι καταλαμβάνουν το κόμμα.

Εμφύλιος στο κόμμα των Συντηρητικών

Το ίδιο το κόμμα, εν τω μεταξύ, θα αναλωθεί σε έναν εξελισσόμενο εμφύλιο πόλεμο. Παρ’ όλη την απερισκεψία και τον εγωισμό του, ο Τζόνσον ήταν – αρχικά τουλάχιστον – μια ενωτική φιγούρα. Με την απουσία του η κατάσταση θα εκτραχυνθεί. Αντίπαλες φατρίες θα συσπειρώνονται πίσω από τους δικούς τους μπροστάρηδες καθώς θα προσπαθούν να κατασπαράξουν η μία την άλλη.

Στην αρχή, ο Μπόρις ένωσε όλες τις πτέρυγες των Συντηρητικών γύρω του: νέους βουλευτές του βόρειου «Κόκκινου Τείχους» μαζί με εκείνους από τα παραδοσιακά νότια οχυρά. Ενώ είχε καταφέρει να ενώσει και τους θατσερικούς που θέλουν χαμηλότερους φόρους και «δημοσιονομική πειθαρχία» μαζί με την πιο νέα γενιά που απαιτεί περισσότερες «ίσες ευκαιρίες» και κρατικές δαπάνες για υποδομές και δημόσιες υπηρεσίες.

Τώρα, το μόνο πράγμα που ενώνει αυτές τις ετερογενείς ομάδες είναι το ομόφωνο μίσος τους για τον πρώην ηγέτη των Συντηρητικών. Ως εκ τούτου, το Συντηρητικό Κόμμα πρόκειται να κομματιαστεί από τις δικές του εσωτερικές αντιφάσεις και τις φυγόκεντρες δυνάμεις του. Και αυτό συμβαίνει την ώρα που ένα επερχόμενο τσουνάμι «στασιμοπληθωρισμού», απεργιών και κοινωνικών αναταραχών φαίνεται να σκάει πάνω στους Συντηρητικούς και τη Βρετανία.

Μια πιθανή κυβέρνηση κρίσης

Σε τέτοιες συνθήκες, η άρχουσα τάξη μπορεί να αρχίσει να εξετάζει σοβαρά την ιδέα των πρόωρων βουλευτικών εκλογών, με την ελπίδα να φέρει σε καπιταλιστικό συνασπισμό τους Εργατικούς του «σερ» Kιρ Στάρμερ και τους αναστημένους Φιλελεύθερους Δημοκράτες. Οι τελευταίοι είναι πιθανό να βγουν κερδισμένοι στις επαρχιακές και αγροτικές περιοχές κλέβοντας ψήφους από τους Συντηρητικούς.

Ωστόσο, με τον πληθωρισμό αυτό το φθινόπωρο να προβλέπεται στο 11% καθώς οι τιμές της ενέργειας συνεχίζουν να αυξάνονται και με την οικονομία του Ηνωμένου Βασιλείου να οδεύει σε νέα ύφεση, μια τέτοια κυβέρνηση θα ήταν κυβέρνηση κρίσης από την πρώτη μέρα.

Σε ένα τέτοιο σενάριο, κατά την είσοδό του στην πρωθυπουργική κατοικία ο Στάρμερ θα δεχόταν αμέσως χτυπήματα στην πόρτα του από εργάτες που θα απαιτούσαν μια δίκαιη αύξηση των αποδοχών τους και από νοικοκυριά που θα απαιτούσαν έκτακτα μέτρα για την αντιμετώπιση του ολοένα και αυξανόμενου κόστους ζωής.

Από την άλλη, ο ηγέτης των Εργατικών έχει καταστήσει σαφές με ποιανού την πλευρά είναι: αντίθετος στις απεργίες, υποστηρικτής του δυτικού ιμπεριαλισμού, ενώ ξεπερνάει τους Συντηρητικούς στον κυματισμό της σημαίας του Ηνωμένου Βασιλείου και στο καλόπιασμα των μεγάλων επιχειρήσεων.

Μια κυβέρνηση Στάρμερ, με λίγα λόγια, θα βρισκόταν στην υπηρεσία της άρχουσας τάξης. Και μέσα στα όρια του καπιταλισμού, δεν θα ήταν σε θέση να προσφέρει καμία πραγματική λύση στα προβλήματα που αντιμετωπίζει η εργατική τάξη. Αντίθετα, μετά από λίγους μήνες του μέλιτος – αν υπάρξουν και αυτοί – θα εφάρμοζε περισσότερη λιτότητα και επιθέσεις στα λαϊκά στρώματα, που θα οδηγούσε σε πιο εκρηκτικούς αγώνες στους χώρους εργασίας και στους δρόμους.

Οι δυνάμεις του Μαρξισμού

Οι εργαζόμενοι και η νεολαία πρέπει επομένως να οργανωθούν και να κινητοποιηθούν για να προωθήσουν εκλογικά τη δική τους ταξική θέση, προκειμένου να διώξουν τους Συντηρητικούς. Όχι μόνο για να ανατρέψουν αυτήν την άθλια κυβέρνηση, αλλά για να ανατρέψουν ολόκληρο το σάπιο σύστημα που αυτή εκπροσωπεί.

Από αυτή την άποψη, τώρα περισσότερο από ποτέ χρειάζεται τα συνδικάτα να συντονίσουν τη δράση τους και να ενώσουν τις δυνάμεις τους σε ένα μέτωπο αγώνα που θα συνδέεται με τον αγώνα για τον σοσιαλισμό.

Έχουμε μπει σε αχαρτογράφητα νερά. Ο βρετανικός καπιταλισμός πλέει μέσα σε μια μεγάλη φουρτούνα. Μόνο οι ιδέες του μαρξισμού μπορούν να προσφέρουν την πυξίδα μέσα σε αυτή τη δίνη.

Ελάτε μαζί μας λοιπόν για να μας βοηθήσετε στα πιο επείγοντα και σοβαρά καθήκοντα: να οικοδομήσουμε τις δυνάμεις του μαρξισμού, στη Βρετανία και διεθνώς, και να προετοιμαστούμε για τα επαναστατικά γεγονότα που θα έρθουν. Δεν υπήρξε ποτέ κάποιος πιο σημαντικός σκοπός από αυτόν.

Δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 7 Ιουλίου στο socialist.net