Griekenland: de vonk van de Europese revolutie

Dutch translation of Greece: The spark of the European revolution (16 February 2012).

De toestand in Griekenland wordt wanhopig nu de werkloosheid stijgt, er gesneden wordt in de lonen en de pensioenen, vele kleine bedrijfjes worden gesloten en het land richting een chaotisch failliet afglijdt. De druk op gewone werkende mensen is ongenadig.

Terwijl dit alles gebeurt gaan de EU, de Europese Centrale Bank en het IMF verder met het verhogen van de druk door meer en meer  ‘opofferingen’ van de bevolking te vragen. Met hun beleid duwen ze het land onvermijdelijk richting een revolutie. De vraag is niet ‘of’, maar ‘wanneer’ de Griekse revolutie zal beginnen. Alles kan haar aansteken.

Griekenland zit in een diepe depressie, nu het in het vijfde jaar van recessie zit. Vele winkels zijn gesloten; andere houden uitverkoop die erop gericht is hun voorraden te verkopen in een situatie waar mensen hun broekriem aan moeten trekken om te overleven. Op straat ziet men arme mensen door het vuilnis zoeken naar etensresten om hun honger te stillen. Het aantal daklozen groeit. Tussen de daklozen zijn er nu mensen te vinden die tot niet zo lang geleden nog een redelijke levensstandaard hadden en zich nooit hadden kunnen voorstellen in zo’n benarde situatie terecht te komen.

De sociale voorzieningen en de gezondheidszorg zijn in elkaar aan het storten, nu de voorraden in ziekenhuizen en klinieken afnemen door gebrek aan financiering. De situatie is zo slecht geworden dat die arbeidersfamilies die hun werk zijn kwijtgeraakt, doordat ze tevens hun ziektekostenverzekering zijn kwijtgeraakt, in sommige gevallen hun kinderen niet kunnen vaccineren vanwege de kosten.

De parlementaire stemming van afgelopen zondag [12 februari, nvdr.] voor het laatste Memorandum heeft alleen maar voor meer lijden gezorgd. Deze heeft in feite de jaarlijkse inkomens met het equivalent van drie maandlonen besnoeid. Wat dit nog verergert is dat na alle spanningen die veroorzaakt zijn door de laatste bezuinigingsronde die geëist werd door de beruchte trojka (EU, ECB en IMF), de EU eraan twijfelt of Griekenland eigenlijk wel een financiële injectie krijgt. Op die manier kijken de mensen, na bedreigd te zijn met het spook van een ongecontroleerd en chaotisch bankroet als ze geen zware soberheid voor lief zouden nemen, nu evengoed richting een bankroet, en wel eentje in de nabije toekomst.

De trojka had geëist dat de Griekse overheid een extra 325 miljoen euro aan bezuinigingen zou vinden. Deze zijn nu ‘gevonden’ in de vorm van een 10 tot 20 procent bezuiniging op de zogenaamde ‘speciale lonen’ (van politieagenten, dokters, diplomaten enzovoort), 50 miljoen euro extra bezuinigingen in de gezondheidszorg, en waarschijnlijk 75 miljoen euro extra bezuinigingen op de pensioenen.

Alsof dit niet genoeg was, werden er schriftelijke verklaringen geëist van de leiders van de twee regeringspartijen dat de voorwaarden van het Memorandum gerespecteerd zullen worden na de verkiezingen. Als getrainde circushonden waren Papandreou en Samaras trouw van dienst, en toen hen gevraagd werd te springen, deden zij een dubbele salto achteruit. Maar zelfs dat is niet genoeg!

De EU heeft de meest recente financiële injectie van 130 miljard euro uitgesteld, wat erop duidt dat de Europese burgerij niet langer gelooft dat Griekenland aan de benodigdheden van zo’n pakket kan voldoen. Sommige secties van de Europese burgerij praten openlijk over het niet door laten gaan van de financiële injectie en Griekenland in de modder laten zakken. Anderen zijn bereid om een verdere financiële reddingsoperatie te overwegen, maar onder zeer  strikte voorwaarden. Zij stellen voor om Griekenland enkel een deel van dit bedrag (15 miljard euro) te geven om Griekenland toe te staan om 14 miljard aan obligaties die op 20 maart moeten worden hernieuwd, en de rest achter te houden tot na de verkiezingen die ergens in april verwacht worden. Op deze manier geloven zij dat zij meer macht zouden hebben over iedere regering die uit de verkiezingen zou voortkomen.

De Nederlandse minister van financiën Jan Kees de Jager heeft het openlijk gezegd: “Idealiter zou je met machtshebbers te maken willen hebben waarvan je weet dat die na de verkiezingen hun steun voor het pakket afgeven. Daarom is het beter om te wachten tot na de verkiezingen, want dan kun je met de nieuwe regering die belofte afspreken.”

Dit is in feite het gijzelen van het land, waarbij de Griekse stemmers verteld wordt dat ze een regering moeten kiezen die de maatregelen van het Memorandum uitvoert, of anders! Zelfs dan moet geld van de financiële injectie dat geleverd wordt, op een speciale rekening geplaatst worden en zou het enkel gebruikt worden voor Griekenlands schuldafbetalingen, en niet voor de normale publieke uitgaven. De trojka eist ook een soort van missie in Athene met uitvoerende macht om de implementatie van de bezuinigingsmaatregelen te overzien. De voorzitter van de Eurogroep, Juncker, heeft erover gesproken dat de trojka een permanente aanwezigheid in Athene behoudt om “het toezicht op het programma in goede banen te leiden”.

Het idee dat Griekenland de euro zou moeten verlaten – en mogelijk zelfs de EU – wint terrein bij de Europese burgerij, in het bijzonder bij Duitsland en zijn satellietstaten zoals Nederland, Oostenrijk en Finland. De reden hiervoor is dat zij geloven dat a) Griekenland niet in staat is zijn financiën te regelen, en b) ze de middelen en mechanismen in werking hebben gesteld – de zogenaamde ‘firewall’ – om besmetting van een Grieks faillissement te voorkomen. Doordat vele Europese banken, voornamelijk Franse en Duitse, zwaar zijn blootgesteld aan Griekse schuld, zou een failliet van Griekenland tot een serieuze bankencrisis in Europa leiden.

Boven op deze maatregelen is er in de overeenkomst waar het Griekse parlement afgelopen zondag over gestemd heeft, een clausule waarin staat dat de Griekse staat sterkere garanties moet verstrekken aan zijn crediteuren in het geval van faillissement. Dit is gedaan door overeen te komen dat de nieuwe obligaties die crediteuren zouden ontvangen in ruil voor een flinke haircut, geregeerd zouden worden door het Engelse recht. Wat dit in de praktijk betekent is dat crediteuren terugbetaling zouden kunnen eisen door stukken van Griekse openbare activa te nemen. Dit betekent het vernietigen van het weinige dat er over was van Griekenlands ‘soevereiniteit’. Zijn activa zouden geroofd worden door buitenlandse banken en investeerders en de bevolking zou niets overhouden.

De ironie van de hele situatie is dat de door de trojka opgelegde soberheidsmaatregelen de belangrijkste bijdragende factor zijn die Griekenland in een diepe recessie duwen en op die manier voor een verhoging van de schuld als percentage van het BBP leiden. Zoals uitgelegd is Griekenland nu voor vijf aansluitende jaren in recessie. In 2011 alleen daalde het BBP met 6,8 procent. Voordat de meest recente bezuinigingsronde was aangekondigd was de voorspelling dat de Griekse economie met 3,5 procent verder zou krimpen, maar het Memorandum waar zondag in het Griekse parlement over gestemd was zal tot een extra 3 procent krimp leiden, en zo tot een totale krimp van bijna 7 procent in 2012.

Een zo snel krimpend BBP betekent dat alle voorspellingen voor Griekenland om zijn schuld naar BBP ratio te verkleinen, niet gerealiseerd kunnen worden. Hoe meer er bezuinigd wordt, hoe minder de staat in inkomsten krijgt en hoe kleiner het BBP, hoe groter de schuld in verhouding tot dit! In 2009, aan het begin van de crisis, was de schuld naar BBP ratio 113 procent, en nu is deze meer dan 160 procent. Dit betekent dat er geen manier is waarop Griekenland faillissement kan vermijden.

Zelfs de lening van 130 miljard euro die ze bereid waren om aan de Griekse regering te verstrekken was niet voor publieke uitgaven, voor zulke dingen als pensioenen, lonen in de publieke sector, gezondheidszorg en onderwijs. De gehele som zou direct in de zakken van de banken terecht komen, 39 miljard euro naar de Griekse banken, 30 miljard euro naar de buitenlandse banken en de rest om de terugbetalingen van verlopen Griekse obligaties te dekken.

Waar we zeer snel naartoe bewegen is een instorting van de Griekse economie. Met deze zal er een instorting van staatsinkomsten zijn in de komende twee of drie maanden. Gisteren publiceerde het onderzoeksinstituut van de GSEE (vakbondsfederatie in de privésector) cijfers die aantonen dat de Griekse staat in juni dit jaar geen geld meer zal hebben om de pensioenen te betalen en dat hierop met een verdere 30-40 procent bezuinigd moeten worden. De ironie is dat naarmate er meer soberheid wordt toegepast, de staat minder inkomsten bijeen kan rapen. Belastinginkomsten dalen de hele tijd, naarmate mensen hun werk verliezen. Het sociale zekerheidssysteem waar werknemers aan bijdragen, zal naar verwachting een verdere 2 miljard euro mislopen nu meer werkende mensen hun werk verliezen!

De Duitse burgerij kan in dit scenario zien dat de Griekse economie verder vernietigd wordt en dat er geen vooruitzicht op herstel is. Zij ziet daarom geen echte garanties voor enige verdere leningen en overweegt ernstig om Griekenland in de komende maanden uit de euro te duwen. De druk in deze richting is in het bijzonder sterk vanuit Duitslands satellieten, zoals Nederland en Oostenrijk.

Ze geloven dat zij dit nu kunnen doen, nu zij bovengenoemde mechanismen in werking hebben gesteld als een bescherming tegen een Europese bankencrisis die zou uitbreken als Griekenland uit de euro stapt. Ze spelen echter met vuur, want zulke optimistische perspectieven zijn niet op de werkelijkheid gebaseerd. Een faillissement van Griekenland zou spoedig Portugal in de gevarenzone doen belanden, gevolgd door Ierland, en dan Italië en Spanje. Dan zou er geen ‘firewall’ zijn die het getij van nationale faillissementen over grote delen van Europa zou tegenhouden. Het probleem dat ze hebben is dat het geen optie is de dingen te laten zoals ze zijn, nu Griekenland in ieder geval failliet gaat, zij het in de komende maanden of iets verder weg. De redenering is: waarom nog meer leningen uitschrijven die we niet terug krijgen, als Griekenland toch gaat instorten?

Deze verschuiving van opinie, in het bijzonder binnen de Duitse burgerij, lokt tevens een verschuiving uit binnen de Griekse burgerij. De verklaring van de Griekse president over hoe Duitsland de Griekse natie beledigt is een weerspiegeling daarvan. Zolang zij dachten dat de grote Europese machten hen zouden helpen, zong de burgerij één lied, maar nu is de deun veranderd. De Griekse burgerlijke media staan vol met praat over hoe de Duitsers een ‘trots land’ als Griekenland ‘onder druk zetten’.

De woede van de Griekse burgerij is gerechtvaardigd, want zij voelen dat anderen Griekenland richting revolutie duwen. Katzaferis, de leider van de rechtse LAOS-partij, die tot zeer kort geleden onderdeel van de regering Papademos was, heeft gezegd dat met Merkels beleid, Griekenland de grond zal voorbereiden voor de ‘Europese revolutie’, en voegde hieraan toe dat ‘Griekenland het vuur van de Europese revolutie zal laten oplaaien’. Hij legde ook uit dat hij daarom uit de regeringscoalitie is gestapt. Dit weerspiegelt ook het feit dat hij stemmen probeert terug te winnen die hij heeft verloren aan de openlijke neonazipartij ‘Gouden Dageraad’, als gevolg van zijn aanwezigheid in de regering Papademos. Gouden Dageraad heeft nu rond de 3 procent in de peilingen.

Alle partijen die onderdeel zijn geweest van de regering Papademons hebben in feite electorale steun verloren. Papademos zelf wordt nu door 80 procent van de bevolking, volgens een laatste peiling, gezien als iemand die slechts de belangen van de banken vertegenwoordigt. De PASOK is in de peilingen gezakt tot rond de 8-9 procent; Nieuwe Democratie is gezakt naar 27 procent in vergelijking met de 31 procent van vorige week. De PASOK zit in feite in een proces van opsplitsing. Afgelopen zondag stemden 22 van haar parlementsleden tegen het Memorandum en werden daarom uit de partij gezet. Maar onder deze 22 zijn er twee kandidaten voor het voorzitterschap van de partij nadat Papandreou zijn aftreden aankondigde.

Dit betekent dat de partijen die de coalitie vormen die de regering Papademos steunt, niet noodzakelijk genoeg stemmen zouden winnen in de komende verkiezingen om een regering te vormen. Dat verklaart waarom de Griekse burgerij nu al haar vertrouwen stopt in Kouvelis, de leider van Democratisch Links. Deze partij, die geen echte massale aanwezigheid heeft wat leden betreft, was een rechtse minderheidsafsplitsing van de Synaspismos-partij. Haar leiders hoopten dat ze PASOK haar parlementsleden konden aanbieden in ruil voor een plek in de regering. Zoals de zaken liepen had de PASOK haar parlementsleden niet nodig en op die manier bleef Democratisch Links in de ‘oppositie’. Hierdoor doet ze het redelijk goed in de peilingen, ergens tussen de 15 procent en 18 procent volgens verschillende peilingen. Er is nu druk op Kouvelis om ‘verantwoordelijk’  te zijn en de Griekse burgerij te helpen in deze noodsituatie.

Verkiezingen moeten ergens in april plaatsvinden, maar er wordt zelfs gepraat over mogelijk uitstel. Schäuble, de Duitse minister van financiën, vraagt zich af wat de linkerzijde in Griekenland zou doen, en er is speculatie dat verkiezingen niet gehouden zouden moeten worden, zolang men niet zeker is van een volledige toezegging van de linkerzijde dat zij de bezuinigingsmaatregelen blijft uitvoeren. Wat sommigen binnen de burgerij aan het overwegen zijn is een volledig ‘technocratische’ regering zoals die in Italië, die eind dit jaar de boel zou moeten overnemen en alle eisen van de trojka zou moeten uitvoeren.

Andere delen van de burgerij begrijpen echter dat hoe langer de verkiezingen worden uitgesteld, hoe sterker de linkerzijde zal worden, nu er een scherpe polarisatie plaatsvindt in de maatschappij als gevolg van dezelfde maatregelen die de trojka eist.

In deze omstandigheden willen de massa’s dat de verkiezingen zo spoedig mogelijk plaatsvinden. Ze willen de huidige bende er uitschoppen, die ze enkel als vertegenwoordigers van de banken en buitenlandse investeerders zien. Mochten de verkiezingen in deze situatie uitgesteld worden, dan zouden we een spontane opstand zien, die het begin zou zijn van de revolutie waar Karatzaferis voor gewaarschuwd heeft.

Als de verkiezingen doorgaan, wat het meest waarschijnlijke vooruitzicht is – en Griekenland heeft nog steeds de euro – dan zouden we een verkiezingscampagne zien waar de media zal proberen de Griekse bevolking te terroriseren met het idee dat als zij voor de linkerzijde stemmen, zij voor een onmiddellijke wanbetaling, faillissement en instorting van de economie stemmen. Op deze manier proberen zij de groei van de linkerzijde in te dammen en mensen ertoe aan te zetten te stemmen op de verschillende partijen die ze hopen te gebruiken in een toekomstige coalitieregering. Vanwege de zwakte en de verwarring rond het standpunt van de linkerzijde zou dit voor een tijdje kunnen werken, en zouden zij een soort zwakke burgerlijke coalitie kunnen samenstellen.

Nieuwe Democratie zou tussen de 25 procent en 30 procent kunnen halen, de PASOK mogelijk rond de 8-9 procent als zij zich bijeen houdt, LAOS rond de 5-6 procent (die onder druk zou staan terug te keren naar de regering), en Bakoyanis’ kleine Democratische Alliantie, als deze genoeg stemmen zou krijgen om in het parlement te komen, zou zich erbij voegen. Het is niet duidelijk of nieuwe partijen die zich baseren op de uitgesloten parlementsleden van PASOK en ND enige vertegenwoordiging zouden krijgen. Op grond van deze voorspellingen lijkt het duidelijk dat Democratisch Links er ook bijgevoegd zou worden. Zo’n regering zou echter zwak en instabiel zijn.

Gezien de gehele financiële staat van het land, zou zo’n regering opgeroepen worden om Griekenland uit de euro te laten stappen, met een terugkeer naar een zeer gedevalueerde Drachme. Dit zou gepresenteerd worden als een tijdelijke maatregel, voor  enkele jaren, terwijl Griekenland ‘zijn concurrentiepositie verbetert’ en opnieuw zijn intrede doet op de wereldmarkt. In werkelijkheid zou het Griekenland verdoemen tot een lange periode van economische depressie.

Het gaat hier om een grote economische instorting waarbij vele bedrijven kopje onder gaan, met een verdere toename in werkloosheid, vergezeld van een stormloop op de bank, die een grote bankencrisis zou uitlokken. In een dergelijke situatie is het duidelijk dat de burgerij zou pleiten voor de nationalisatie van de banken en ook een aantal privébedrijven om het systeem boven water te krijgen.

Het zou als Duitsland in 1922 zijn en zou zeer waarschijnlijk gevolgd worden door een massaopstand van de bevolking. We zouden ons in een revolutionaire situatie bevinden. De werkende mensen zouden de conclusie trekken dat zij gevraagd werden enorme offers te maken om een failliet te voorkomen, maar dat faillissement er uiteindelijk toch komt, en dat alle last op de schouders van de massa’s terecht komen.

Dit alles zal een enorme impact op de gehele arbeidersbeweging hebben. We hebben al gezien hoe PASOK, onder immense druk van de beweging, aan het fragmenteren is, en een sectie is mogelijk niet bereid om deel te nemen aan een toekomstige coalitieregering. Er zouden de facto twee PASOK’s zijn, een rechtse versie in de regering en een linkse daarbuiten. De vakbonden zouden van top tot teen opgeschud worden, met linkse leiders die naar voren treden, terwijl er tegelijk allemaal basisvertegenwoordiging, fabriekscomités, buurtcomités enzovoort zouden opbloeien.

Dit zou ook de twee belangrijke linkse machten opschudden, de KKE en Syriza. Veel arbeiders en jongeren kijken naar deze twee partijen als een uitweg uit de huidige impasse. Het probleem is het standpunt van de KKE-leiders, die weigeren een vooruitzicht van linkse eenheid te bieden, en die volhouden in hun sektarische houding van het organiseren van aparte demonstraties van de rest van de linkerzijde en de massabeweging in het algemeen. Ze wijzen elk idee van eenheid met Syriza af en maken hen uit voor loutere linkse reformisten en mensen die niet te vertrouwen zijn. De KKE-leiders roepen op tot een ‘alliantie van werkende en arme mensen’, een ‘sociale alliantie’ die zou strijden voor ‘volksmacht’.

Dit is allemaal zeer abstract, nu de arbeiders in Griekenland een alternatief voor deze regering zoeken, en met de groei van zowel de KKE en Syriza in de peilingen, wordt de mogelijkheid van het samengaan in een alliantie van de twee partijen die de status quo uitdaagt, niet langer gezien als iets abstracts en ver weg. De cijfers tonen dat er een sterke beweging naar links plaatsvindt in Griekenland en als de linkerzijde zich zou verenigen en in de verkiezingen als een verenigd blok zou deelnemen, zou dat veel verlangde linkse alternatief werkelijkheid worden, en zou een linkse regering mogelijk zijn. In plaats daarvan, door de houding van de KKE-leiders, wordt de linkerzijde als verlamd gezien en niet in staat om een alternatief te bieden. Dit ziet men terug in de verwarring onder de mensen die demonstreren op straat. Zij steunen de bezuinigingsmaatregelen niet, maar zien geen alternatief. Het standpunt van de KKE schijnt voor velen als onrealistisch en abstract.

Als de KKE en Syriza echter een Verenigd Front zouden vormen, gebaseerd op een serieus socialistisch alternatief op de huidige puinhoop, en hun propaganda zouden richten op de arbeiders en jongeren die Democratisch Links steunen en op hen die nog steeds PASOK steunen, en als zij dit combineerden met eenheid in de vakbeweging, dan zouden zij veel meer steun kunnen winnen dan de partijen nu afzonderlijk krijgen in de peilingen.

Wat duidelijk uitgelegd moet worden aan de Griekse arbeiders en jongeren is dat er op basis van het kapitalisme geen weg uit de crisis is. Als Griekenland binnen de euro en de EU blijft, dreigt er een economische instorting. Als het uit de euro stapt, dreigt er evenzeer een economische instorting. Het idee dat Griekenland uit de euro met een gedevalueerde Drachme weer ‘concurrerend’ zou kunnen worden, is een utopische dagdroom. Om Griekenland ‘concurrerend’ te maken zou het de reële arbeidskosten flink moeten verminderen, wat verdere loonsverlaging, slechtere arbeidsomstandigheden en een toegenomen aantal arbeidsuren betekent. Het zou betekenen dat de sociale uitgaven flink verminderd worden, met bezuinigingen op onderwijs, gezondheidszorg en pensioenen. Maar dit is precies wat er nu gedaan wordt met het excuus dat dit nodig is om in de euro te blijven.

Het enige antwoord is een linkse regering, toegewijd aan het annuleren van de schuld, het nationaliseren van de banken en de sleutelsectoren van de economie en deze onder de democratische controle van de arbeiders brengen. De reformisten zeggen dat Griekenland geïsoleerd zou worden als het een dergelijk beleid zou uitvoeren. Maar dat is zeer onjuist. Wat de Griekse arbeiders nu wordt aangedaan, zal de komende periode aan de arbeiders van heel Europa aangedaan worden. Een duidelijk socialistisch antwoord van de Griekse arbeidersklasse zou een alternatieve uitweg uit de crisis kunnen bieden aan de arbeiders van Europa. Karatzaferis heeft het niet bij het verkeerde eind door te zeggen dat wat er wordt voorbereid in Griekenland, revolutie is, en dat dit de vonk zou kunnen zijn die heel Europa in brand zou kunnen zetten.

Translation: Vonk! (Belgium)